Projekt SIDFX. Rewolucja stereofoniczna w Commodorkach

Jednym z elementów, który bez wątpienia wpłynął na ogromną popularność komputera Commodore 64 w latach 80. ubiegłego wieku, był układ muzyczny Sound Interface Device, zwany potocznie SID-em. To dzięki niemu niejeden użytkownik poczciwego „Komodiusza” pozyskał bogactwo niezapomnianych emocji, wrażeń i akustycznych doznań. Do dziś muzyka generowana za pomocą SID-a jest bardzo ceniona. Jednakże w całej dotychczasowej historii C64 brakowało jednolitego rozwiązania, które mogłoby stać się standardem w zakresie uzyskania dźwięku stereofonicznego.

Stereo w Commodore 64 – rys historyczny

Pierwsze próby tworzenia muzyki za pomocą dwóch układów dźwiękowych umieszczonych w oddzielnych Commodorkach były podejmowane dokładnie 30 lat temu. W 1986 roku ukazała się rozszerzona wersja Sidplayera autorstwa Craiga Chamberlaina i Harry’ego Bratta, nazwana „The Enhanced Sidplayer”. Program umożliwiał tworzenie pseudostereofonicznej muzyki za pomocą podwójnego zestawu C64 [1].

Pionierem w dziedzinie zainstalowania drugiego układu SID w Commodorku był Mark Dickenson. W 1987 roku stworzył schemat modyfikacji pozwalającej uzyskać dźwięk stereo w C64. Pierwszym utworem na dwa SID-y był kawałek „Johnny B. Goode” autorstwa Jerry’ego Rotha (Dr J5), który publicznie zaprezentowano podczas SIDfest w amerykańskim mieście Columbus. Prymarna wersja SID-a stereo polegała na zamontowaniu drugiego układu na oryginalnym metodą „piggyback” i dołączeniu kilku elementów, potrzebnych m.in. do prawidłowego jego zaadresowania w pamięci C64 [2].

Z biegiem czasu powstawały kolejne wersje stereofonicznej modyfikacji, w tym nowatorskie, jaką było chociażby rozszerzenie SID Symphony autorstwa Kenta Sullivana pod postacią kartridża [1]. Popularnym dodatkiem do C64 współcześnie jest m.in. płytka SID2SID, propagowana w kręgu użytkowników MSSIAH-a (modułu obsługującego MIDI) [3]. Kolejną wariacją modyfikacji był DualSID, wyprodukowany w zaledwie 120 sztukach [4]. Inną z ciekawostek było dodanie podstawki na drugiego SID-a na płytce TurboDemoCard autorstwa Kisiela [5]. Niektórzy montowali stereo na własną rękę, metodą chałupniczą np. na uniwersalnej płytce.

Pomimo dostępnych wielu wariacji stereofonicznej modyfikacji, standardem na Commodore 64 od początku jest jeden SID. Główną przyczyną takiego stanu rzeczy może być zwyczajne przyzwyczajenie albo po prostu brak konkretnych dedykowanych edytorów muzycznych. Wyjątkiem od tej reguły może być SID-Wizarda autorstwa Hermita (wersja 1.7 obsługuje nawet 3 SID-y). Być może wśród aktywnych muzyków na scenie C64 przybędzie chętnych do sięgnięcia po wyżej wymieniony edytor w momencie, gdy staną się oni posiadaczami modyfikacji o nazwie SIDFX.

SIDFX – specyfikacja

Pomysłodawcą projektu SIDFX jest Devia. To on zapytał Lotusa (obaj są z grupy Ancients), czy możliwe jest stworzenie karty, która umożliwia korzystanie z dwóch różnych wersji SID-a z możliwością przełączania ich w czasie rzeczywistym. Podobno stworzenie prototypu zajęło 3 tysiące roboczogodzin. Lotus zaprojektował płytkę, napisał firmware i program do obsługi SIDFX-a z poziomu C64. Natomiast Scarzix wziął na swoje barki odpowiedzialność za stworzenie strony i platformy umożliwiającej zamówienie produktu w systemie pre-order, oraz promocję i testy [6].

Czym jest zatem SIDFX? To modyfikacja, o jakiej marzył niejeden miłośnik brzmienia rodem z Commodorka. W miejsce oryginalnego SID-a montuje się płytkę, w którą można zainstalować dwa wybrane przez siebie układy dźwiękowe. Najważniejszą cechą SIDFX-a jest brak potrzeby wykonywania jakichkolwiek podłączeń za pomocą lutownicy. Po zamontowaniu dwóch SID-ów można ustalić, jaka ich kombinacja będzie odtwarzana w danym momencie (np. pojedynczy 6581/8580 albo stereo). Przełączanie między układami odbywa się w czasie rzeczywistym, bez potrzeby odcinania zasilania od komputera.

 

W układzie zastosowano wysokiej jakości kondensatory filtrujące, gniazdo wyjścia stereo, poprawkę pogłaśniającą sample na 8580, redukcję słyszalnych zakłóceń za pomocą indywidualnej filtracji napięć dla każdego z SID-ów, konfigurowalną możliwość wyłączenia wejścia audio celem dodatkowej redukcji zakłóceń dźwięku, a także ustalono prawidłową pracę kondensatorów filtrujących w odniesieniu do SX-64 i wcześniejszych modeli C64 [7].

SIDFX ponadto posiada zabezpieczenie przeciwprzepięciowe dla każdego z układów dźwiękowych, a także generuje bezpieczne napięcia 9/12 V potrzebne dla konkretnego chipa. Modyfikacja sama w sobie dokonuje rozpoznania, jaki rodzaj SID-a zainstalowano w danej podstawce. Oczywiście można zamontować dwa identyczne układy i używać je jako pełnoprawne stereo (adresowane pod popularnymi adresami: $D420, $D500 lub $DE00). SIDFX jest możliwy do zainstalowania w każdej wersji Commodore 64, 128, SX-64 i za pomocą dodatkowej przejściówki w C64 Reloaded [7].

Cena produktu w systemie pre-order wynosi 79,99 euro, co na polską kieszeń może się wydawać sporo. Jednakże jakość wykonania i właściwości SIDFX-a wynagrodzą koszt zakupu oraz spełnią oczekiwania niemalże każdego miłośnika muzyki tworzonej na Commodorku. Warto zainteresować się produktem, ponieważ jego twórcy zapowiedzieli, iż wyprodukowanych zostanie być może tylko 500 sztuk.

Czy zatem SIDFX przyczyni się do popularyzacji stereo w kręgach użytkowników Commodore 64? Oby tak się stało!

Szczegółowe informacje na temat projektu są dostępne na stronie https://www.sidfx.dk/.

Paweł „V-12” Ruczko